Hoewel meerdere MRI- en veldstudies aantonen dat blootstelling aan hypoxie of gesimuleerde hoogte gepaard kan gaan met een lichte toename in hersenvolume, lijkt deze zwelling doorgaans van beperkte klinische betekenis en zonder consistente verhoging van de intracraniële druk. De volumetoename wordt hoofdzakelijk toegeschreven aan een toename van het cerebrale bloedvolume als gevolg van hypoxie-geïnduceerde vasodilatatie (Lawley et al,, 2014), en mogelijk aan mild vasogeen oedeem, veroorzaakt door een tijdelijke verstoring van de bloed-hersenbarrière (Dubowitz et al,, 2009). Bij gezonde personen die worden blootgesteld aan hypobare hypoxie werd een subtiele toename van hersenvolume gezien, met name in de witte stof, zonder duidelijke relatie met symptomen van hoogteziekte (Mórocz et al,, 2001). Diffusie-MRI toont in meerdere studies, waaronder die van Mairer et al. (2012), geen aanwijzingen voor cytotoxisch oedeem (Mairer et al,, 2012). Uit experimenteel onderzoek blijkt bovendien dat vooral de combinatie van hypoxie met fysieke inspanning aanleiding geeft tot volumetrische hersenveranderingen, vermoedelijk door toename van extracellulair water (Rupp et al,, 2014). In lijn hiermee rapporteerden Wilson en Milledge (2008) tijdens een expeditie op grote hoogte dat intracraniële druk in rust behouden bleef en enkel toenam tijdens lichamelijke inspanning (Wilson and Milledge, 2008). Dit wordt ondersteund door metingen op Mount Everest, waar met behulp van ophthalmodynamometrie een lichte, maar subklinische ICP-toename werd vastgesteld bij deelnemers op 5.300 m hoogte (Querfurth et al,, 2010). Daarnaast toonde een veldstudie aan dat acute hypobare hypoxie gepaard gaat met verhoogde oxidatieve stress, en dat de mate van oxidatieve schade correleert met indirect gemeten ICP-stijging via optische coherentie tomografie (Strapazzon et al,, 2016). Belangrijk is ook het gecontroleerde onderzoek van DiPasquale et al. (2016), waarin bij personen met AMS een toename van cerebraal watergehalte en intracraniële druk werd waargenomen, samen met een daling in cerebrale perfusiedruk (Dipasquale et al,, 2016). De fysiologische verklaring voor de afwezigheid van uitgesproken drukstijging bij lichte zwelling werd nader onderbouwd door Lawley et al. (2016), die aantoonden dat de dynamiek van cerebrospinaal vocht een belangrijke rol speelt in het behouden van intracraniële homeostase tijdens hypoxie (Lawley et al,, 2016). Daarnaast benadrukken Wilson en Imray (2016) het belang van een onbelemmerde veneuze afvloed; belemmering van deze afvloed, bijvoorbeeld door houding, veneuze compressie of verhoogde centrale veneuze druk, kan het intracraniële compensatiemechanisme ondermijnen en bijdragen aan drukopbouw bij hypoxie (Wilson and Imray, 2016). Samenvattend bevestigen deze studies dat hersenzwelling bij hypoxie meestal mild en fysiologisch is, maar dat onder bepaalde omstandigheden — zoals fysieke inspanning, oxidatieve stress, gestoorde CSF-dynamiek of verminderde veneuze afvloed — toch pathologische intracraniële drukstijgingen kunnen ontstaan die bijdragen aan het klinisch beeld van AMS. Deze geïntegreerde inzichten worden ook ondersteund door de recente synthese van beschikbare literatuur in de review van Gatterer et al. (2024), waarin de multifactoriële pathogenese van hoogteziekten, inclusief de rol van neurovasculaire regulatie en intracraniële dynamiek, wordt bevestigd (Gatterer et al,, 2024).

Figuur nagetekend van Gatterer et. al. (2024) en bewerkt naar eigen inzicht (Berendsen, 2025).

1. Dipasquale DM, Muza SR, Gunn AM, Li Z, Zhang Q, Harris NS, Strangman GE. (2016). Evidence for cerebral edema, cerebral perfusion, and intracranial pressure elevations in acute mountain sickness. Brain and Behavior 6,n/a-n/a.
2. Dubowitz DJ, Dyer EA, Theilmann RJ, Buxton RB, Hopkins SR. (2009). Early brain swelling in acute hypoxia. J Appl Physiol (1985) 107,244-52.
3. Gatterer H, Villafuerte FC, Ulrich S, Bhandari SS, Keyes LE, Burtscher M. (2024). Altitude illnesses. Nat Rev Dis Primers 10,43.
4. Lawley JS, Alperin N, Bagci AM, Lee SH, Mullins PG, Oliver SJ, Macdonald JH. (2014). Normobaric hypoxia and symptoms of acute mountain sickness: Elevated brain volume and intracranial hypertension. Ann Neurol 75,890-8.
5. Lawley JS, Levine BD, Williams MA, Malm J, Eklund A, Polaner DM, Subudhi AW, Hackett PH, Roach RC. (2016). Cerebral spinal fluid dynamics: effect of hypoxia and implications for high-altitude illness. J Appl Physiol (1985) 120,251-62.
6. Mairer K, Gobel M, Defrancesco M, Wille M, Messner H, Loizides A, Schocke M, Burtscher M. (2012). MRI evidence: acute mountain sickness is not associated with cerebral edema formation during simulated high altitude. PLoS One 7,e50334.
7. Mórocz IA, Zientara GP, Gudbjartsson H, Muza S, Lyons T, Rock PB, Kikinis R, Jólesz FA. (2001). Volumetric quantification of brain swelling after hypobaric hypoxia exposure. Exp Neurol 168,96-104.
8. Querfurth HW, Lieberman P, Arms S, Mundell S, Bennett M, van Horne C. (2010). Ophthalmodynamometry for ICP prediction and pilot test on Mt. Everest. BMC Neurol 10,106.
9. Rupp T, Jubeau M, Lamalle L, Warnking JM, Millet GY, Wuyam B, Esteve F, Levy P, Krainik A, Verges S. (2014). Cerebral volumetric changes induced by prolonged hypoxic exposure and whole-body exercise. J Cereb Blood Flow Metab 34,1802-9.
10. Strapazzon G, Malacrida S, Vezzoli A, Dal Cappello T, Falla M, Lochner P, Moretti S, Procter E, Brugger H, Mrakic-Sposta S. (2016). Oxidative stress response to acute hypobaric hypoxia and its association with indirect measurement of increased intracranial pressure: a field study. 6,32426.
11. Wilson MH, Imray CH. (2016). The cerebral venous system and hypoxia. J Appl Physiol (1985) 120,244-50.
12. Wilson MH, Milledge J. (2008). Direct measurement of intracranial pressure at high altitude and correlation of ventricular size with acute mountain sickness: Brian Cummins' results from the 1985 Kishtwar expedition. Neurosurgery 63,970-4; discussion 974-5.